Bilgisayar Sözlügü
BİLGİSAYAR SÖZLÜĞÜ
ActiveX
ActiveX, diğer programların ve işletim sistemlerinin çağırabileceği şekilde bir program yazmak için kullanılan bir modeldir. ActiveX teknolojisi, statik sayfalar yerine bir bilgisayar programı gibi görünen ve davranan etkileşimli web sayfaları hazırlamak için Microsoft Internet Explorer ile birlikte kullanılmaktadır. ActiveX ile, kullanıcılar Web sayfasında sorular sorabilir veya cevap verebilir, basmalı butonları kullanabilir ve diğer şekillerde etkileşim sağlayabilir. ActiveX kontrolleri genelde Visual Basic kullanılarak yazılmıştır.
Active X, güvenlik kontrollerinin bulunmaması konusu dikkate alınmalıdır. Bilgisayar güvenlik uzmanları internet üzerinden kullanılmasını tavsiye etmemektedir.
Adware
Adware, genelde kullanıcının adware’ i kabul ettiği taktirde ücretsiz olarak sağlanan bir ana bilgisayar programı ile birlikte gelmektedir. Adware uygulamaları, genelde kullanıcının uygulamanın amacını belirten bir lisans anlaşmasını kabul etmesinden sonra yüklenmesi nedeniyle, yasalara aykırı bir davranış teşkil etmemektedir.
Ancak, açılır pencere reklamları rahatsız edecek bir düzeye gelebilir ve bazen sistem performansını olumsuz yönde etkileyebilir. Ayrıca, bu uygulamalardan bazılarının topladığı bilgiler, lisans anlaşması içinde bulunan şartları tam olarak anlamayan kullanıcılar için gizlilik sorunu yaratabilir.
Arşiv
Yedeklenen dosyaları içeren bir disk, bant veya klasördür.
Şıkıştırılmış formatta bir veya birden fazla dosya içeren bir dosyadır.
Arka Kapı
Tasarımcılar veya bakımcılar tarafından bir sistemin güvenliğinde bilinerek bırakılan bir boşluktur. Bu tür boşlukların bırakılmasındaki neden her zaman kötü amaçlı değildir. Örneğin bazı işletim sistemlerinde, saha servis elemanlarının veya üreticinin bakım zamanlayıcılarının kullanması amacıyla öncelikli kullanıcı hesapları bulunmaktadır.
Ön yükleme sektörü
Her diskin başında bulunan ve diskin mimarisini (kesim boyutu, küme boyutu ve bunun gibi) tanımlayan sektördür. Başlangıç disklerinde, ön yükleme sektörü aynı zaman da işletim sistemini yükleyen bir program içermektedir.
Ön yükleme virüsü
Sabit disk veya disketin ön yükleme sektörüne bulaşan bir virüstür. Ön yükleme sektörü bulaşmış bir disketle sistemin başlatılmaya çalışılması, virüsün bellekte aktif hale gelmesine neden olacaktır. Bu noktadan sonra, sisteminizi her başlattığınızda virüs bellekte aktif halde bulunacaktır
Tarayıcı
Web tarayıcısı teriminin kısaltılmış halidir. Web sayfalarını bulmak ve görüntülemek için kullanılan bir uygulama yazılımıdır. En yaygın iki tarayıcı: Netscape Navigator ve Microsoft Internet Explorer’dır. Bunların her ikisi de grafiksel tarayıcıdır. Bir başka deyişle, her ikisi de, metnin yanı sıra grafikleri de görüntüleyebilmektedir. Ayrıca, en modern tarayıcılar, bazı formatlar için ara programlar gerektirmesine rağmen, ses ve video da dahil olmak üzere çoklu-ortam bilgilerini sunabilirler.
Komut Satırı
Bir komut satırı arayüzünde, kullanıcı ekranda sağlanan boşluğa komut dilini kullanarak komutu direkt olarak girer.
Çerez
Internet endüstrisinde, cookie’ler sizin çevrimiçi ilgi alanlarınızı ve zevklerinizi izlemek için reklamcılar tarafından analiz edilebilen ve kullanılabilen bireysel bilgisayar bilgilerini içeren küçük dosyalar olarak tanımlanmaktadır. Bu alanda, cookie teknolojisi hala geliştirilmekte olup, amaç, reklamları doğrudan söylemiş olduğunuz ilgi alanlarına hedeflemektir. Çoğu insan için, bu iki tarafı da keskin bir bıçaktır. Çünkü, bir taraftan sadece ilgilendiğiniz alanla ilgili reklamları gördüğünüz için verimli ve uygun olmakta, diğer taraftan nereye gittiğiniz ve neyi tıkladığınız gerçekten “izlenmekte” ve takip edilmektedir’. Anlaşılacağı üzere, gizlilik ile ilgili tartışmaların ortaya çıkmasına neden olmakta ve bir çok kişi “SKU numarası” gibi (paketlerin arkasında bulunan ve süpermarket kasalarında taranan bildiğimiz barkod’lar gibi) fark edilme fikrinden rahatsızlık duymaktadır. Bu bakış açısı, biraz abartılı olmasına rağmen, bazı konularda gerçeği yansıtmaktadır.
Disk sürücü
Bir diskten veri okuyan ve disket üzerine veri yazan bir cihazdır.
Bir sabit disk sürücü, sabit diskleri okur ve sabit disk üzerine yazar.
Bir disket sürücü, disket sürücülere erişir.
Disk sürücüler dahili (bilgisayar içinde yer alırlar) veya harici (bilgisayara bağlanan ayrı bir kutu içinde yer alırlar) olabilirler.
İndirme
Bir ana kaynaktan bir çevresel aygıta veri kopyalamadır (genel olarak, bir dosyanın tümü). Terim genelde bir dosyayı bir çevrimiçi servisten kişinin kendi bilgisayarına kopyalama işlemini tanımlamak için kullanılır. İndirme, aynı zamanda bir dosyanın bir ağ dosya sunucusundan ağdaki bir bilgisayara kopyalanmasını da kapsamaktadır.
Elektronik posta. Yerel veya global ağlar üzerinden bilgisayarlara mesajlar gönderilmesini sağlayan bir hizmettir.
Olaylar
Bir program tarafından algılanan bir işlem veya eylemdir. Olaylar, bir fare butonunun tıklanması veya bir tuşa basılması gibi kullanıcı eylemleri veya belleğin yetmemeye başlaması gibi sistem olayları olabilir.
Yanlış Olumlu
Bir tarayıcı, bir dosyayı gerçekten virüs bulaşmamışken, virüs bulaşmış olarak tanımlandığında meydana gelir.
Dosya adı uzantısı
Dosya adından sonraki noktayı takip eden kısmı olup, dosyaya kaydedilen veri türünü belirtir.
Çoğu işletim sistemi dosya adı uzantılarını kullanır. Örneğin, Unix, VMS ve MS-DOS. Genelde bir ile üç harften oluşur (bazı eski işletim sistemleri üçten fazla desteklememektedir). Örnekler arasında; C kaynak kodları için “c”, Dipnotlar için “ps”, gelişigüzel metin için “txt” verilebilir.
Sezgisel
Yeni virüsleri belirlemek için kullanılan kural-tabanlı bir yöntemdir. Bu tarama yöntemi, belirli virüs imzalarına dayanmamaktadır. Sezgisel taramanın avantajı varolan bir virüsün yeni bir versiyonu tarafından aldatılamamasıdır. Ancak, bazen normal programlarda şüpheli kod bildirerek “yanlış olumlu” üretebilir.
IP
Internet Protokolü – TCP/IP protokol takımı içindeki IP adreslemesinden, yönlendirme ve IP paketlerinin bölünmesinden ve yeniden birleştirilmesinden sorumlu olan gönderilebilir bir protokoldür.
Java applet
Sadece bir web sayfasında çalışacak şekilde tasarlanmış bir Java programıdır. Bir web sayfasında bir applet’i kullanmak için, applet’in kullanacağı applet ismini ve boyutunu (uzunluk ve genişlik piksel olarak) belirtmelisiniz. Web sayfasına erişildiğinde, tarayıcı applet’i bir sunucudan indirerek kullanıcının bilgisayarında (istemci) çalıştırır. Applet’ler çok sıkı bir güvenlik protokolü tarafından yönetildikleri için uygulamalardan farklıdır.
Örneğin, applet’ler istemci üzerinde çalışmasına rağmen, istemci makinenin üzerinde veri okuma veya yazma yapamazlar. Ayrıca, applet’ler daha da sınırlandırılmış olup, sunulmuş oldukları aynı alan içinde veri okuyabilir veya yazabilirler.
Makro virüs
Bir döküman içine bir makro olarak saklanmış olan bir bilgisayar virüs tipidir. Microsoft Word ve Excel gibi bir çok uygulama güçlü makro dillerini desteklemektedir.
Bu uygulamalar, bir döküman içine bir makro yerleştirmenize olanak sağlar ve döküman her açıldığında bu makroyu çalıştırır.
Posta İstemcisi
Bir e-posta istemcisi, e-posta almanızı ve göndermenizi sağlayan bir uygulamadır.
Bellek
Bilgisayar içindeki dahili depolama alanlarıdır. Bellek terimi, çip şeklinde gelen veri depolamayı tanımlar. Depolama kelimesi, teyp veya disklerdeki belleği tanımlamak için kullanılır. Tüm bilgisayarlar, genelde ana bellek veya RAM olarak bilinen belirli bir fiziksel belleğe sahiptir.
Sezgisel-olmayan
Bu tarama yöntemi belirli virüs imzalarını esas almaktadır. Sezgisel-olmayan bu taramanın avantajı, virüs gibi görünenler tarafından aldatılamaması ve böylece yanlış alarmlar vermemesidir.
Paket programlar
Sıkıştırılmış formatta olan bir dosyadır. Bir çok işletim sistemi ve uygulamalar bir dosyayı daha az bellek alacak şekilde sıkıştırmanızı sağlayacak komutlar içermektedir. Örneğin, içinde peş peşe on boşluk karakteri bulunan bir metin dosyanız olduğunu varsayın. Normal olarak, bu 10 bayt depolama yeri kullanacaktır.
Ancak, dosyaları sıkıştıran bir program, bu boşluk karakterlerini özel bir boşluk-serisi karakter ve sonuna boşluk adetini belirten bir rakam ekleyerek değiştirebilir. Bu durumda, 10 boşluk sadece iki bayt gerektirecektir. Bu sadece bir sıkıştırma tekniğidir. Çok sayıda başka tekniklerde vardır.
Yol
Bir bilgisayardaki bir dosyaya giden kesin yolu gösterir. Bu yollar, genelde üstten aşağıya doğru olan bir hiyerarşi dosyalama sistemi ile tanımlanırlar.
Herhangi iki nokta arasındaki yön, iki bilgisayar arasındaki iletişim kanalı gibidir.
Phishing
Kimlik hırsızlığında kullanmak üzere özel bilgilerini vermesi için, kullanıcıya, kurulu yasal bir kuruluş olduğunu iddia ederek bir e-posta mesajı gönderme eylemidir. E-posta, kullanıcıyı bir web sitesini ziyaret etmeye yönlendirerek, şifre ve kredi kartı, sosyal sigorta numarası ve banka hesap numarası gibi, yasal organizasyonun halihazırda elinde mevcut olan kişisel bilgileri güncellemesi ister. Web sitesi aslında sahte olup, sadece kullanıcının bilgilerini çalmak için kurulmuştur.
Polimorfik virüs
Bulaştığı her dosyayla şeklini değiştiren virüstür. Düzenli bir ikili formatı olmadığı için, bu tür virüsleri belirlemek oldukça zordur.
Port
Bir cihazı bilgisayara bağlayabileceğiniz bir arayüzdür. Kişisel bilgisayarların çeşitli tipte portları bulunmaktadır. Disk sürücülerini, görüntü ekranlarını ve klavyeyi bağlamak için dahili olarak bir çok port bulunmaktadır. Harici olarak, kişisel bilgisayarların modem, yazıcı, fare ve diğer çevre cihazlarını bağlamak için portları bulunmaktadır.
TCP/IP ve UDP ağlarında, mantıksal bağlantı için uç noktalar bulunmaktadır. Port numarası, ne tür bir port olduğunu tanımlar. Örneğin, port 80 HTTP trafiği için kullanılır.
Rapor Dosyası
Meydana gelen işlemlerin listelendiği bir dosyadır. BitDefender, taranan yolları, klasörleri, taranan arşiv ve dosya sayısını, kaç tanesine virüs bulaştığını ve kaç tane şüpheli dosya bulunduğunu listeleyen bir rapor dosyası tutar.
Rootkit
Bir rootkit, bir sisteme yönetici-seviyesinde erişim sağlayan bir dizi yazılım aracıdır. Terim ilk olarak UNIX işletim sistemi için kullanılmış olup, davetsiz misafirlere yönetimsel haklar sağlayan ve onların sistem yöneticileri tarafından görünmeyecek şekilde varlıklarını saklayan yeniden-derlenmiş araçlar olarak bilinmektedir.
Rootkit’lerin ana görevi işlemleri, dosyaları, girişleri ve kayıtları saklamaktır. Ayrıca, uygun yazılımları dahil ettiklerinde terminallerden, ağ bağlantılarından veya çevre birimlerinden gelen verileri de yakalayabilirler.
Rootkit’ ler karakter olarak kötü amaçlı değildir. Örneğin, sistemler hatta bazı uygulamalar rootkit kullanarak kritik dosyaları saklar. Ancak, genelde kötü amaçlı yazlımları saklamak veya sisteme izinsiz olarak giren kişilerin varlığını saklamak için kullanılmaktadır. Kötü amaçlı yazılımlarla birleştirildiğinde, rootkit’ler sistemin bütünlüğü ve güvenliği için büyük tehlike oluştururlar. Trafiği denetleyebilir, sistem içine arka kapılar yaratabilir, dosyaları ve kayıtları değiştirebilir ve tespit edilmekten kurtulabilirler.
Script
Makro veya toplu dosya için kullanılan diğer bir terimdir. Script, kullanıcı müdahalesi olmadan çalıştırılabilen bir komutlar listesidir.
Spam
Elektronik işe yaramaz posta veya lüzumsuz haber grubu postalarıdır. Yaygın olarak, talep edilmeyen herhangi bir e-posta olarak bilinmektedir.
Spyware
Kullanıcının internet bağlantısını haberi olmadan kullanarak, kullanıcı bilgilerini gizlice ve genelde reklam amaçlı olarak toplayan herhangi bir yazılımdır. Spyware uygulamaları, internetten indirilebilen ücretsiz veya shareware programlarına bunların gizlenmiş bir parçası olarak dahil edilirler. Ancak, shareware ve ücretsiz uygulama yazılımlarının çoğunun spyware ihtiva etmediği unutulmamalıdır. Bir kere yüklendikten sonra, spyware, kullanıcının internet üzerindeki etkinliklerini izler ve bu bilgileri arka planda bir başkasına gönderir.Spyware aynı zamanda e-posta adresleri ve hatta şifreler ve kredi kartı numaralarını da toplayabilir.
Spyware'in bir Truva atına olan benzerliği, kullanıcıların farkında olmadan başka bir şey yüklerken bu ürünleri de yüklemesi gerçeğinde yatmaktadır. Bir spyware kurbanı olmanın en yaygın yolllarından biri, bugün mevcut olan belirli eşler-arası (P2P) dosya alıp verme ürünlerinin internetten indirilmesidir.
Etik ve gizlilik konularını gündeme getirmesinin haricinde, spyware, bilgisayarın bellek kaynaklarını kullanarak ve aynı zamanda kullanıcının internet bağlantısı üzerinden spyware’in ana üssüne bilgi gönderirken bant genişliğini kullanarak kullanıcıdan çalmaktadır. Spyware bellek ve sistem kaynaklarını kullandığı için, arka planda çalışan uygulamalar sistemin çökmesine veya genel sistem dengesizliğine neden olabilirler.
Başlangıç öğeleri
Bu klasöre yerleştirilen herhangi bir dosya bilgisayar başlatıldığında açılacaktır. Örneğin, bir başlangıç ekranı, bilgisayar ilk açıldığında çalınacak olan bir ses dosyası, bir hatırlatma takvimi veya uygulama programları başlangıç öğeleri olabilir. Normal olarak, bu klasöre dosyanın kendisi yerine takma isimli başka bir dosya yerleştirilir.
Sistem Tepsisi
Windows 95 ile ilk kez ortaya çıkan sistem tepsisi, Windows görev çubuğunda (genelde altta, saatin yanında) yer almakta ve faks, modem, ses ayarı ve bir sürü diğer olanaklar gibi sistem fonksiyonlarına kolay erişim sağlayan minyatür ikonlar içermektedir. Detayları ve kontrollerini görmek için ikonu çift veya sağ-tıklayın.
TCP/IP
Transmission Control Protocol/Internet Protocol (İletim Kontrol Protokolü/ Internet Protokolü) – Farklı donanım mimarileri ve çeşitli işletim sistemlerine sahip birbirine bağlı bilgisayarların oluşturduğu ağlar üzerinden iletişim sağlayan, internet üzerinde yaygın olarak kullanılan bir dizi ağ protokolleridir. TCP/IP, bilgisayarların nasıl iletişim kuracağı ile ilgili standartlar ve bağlantılı ağlar ve yönlendirilen trafik ile ilgili standartları içermektedir.
Trojan (Truva)
İyi huylu bir uygulama gibi rol yapan yıkıcı bir programdır. Virüslerden farklı olarak, Truva atları kendilerini kopyalamazlar, ancak onlar kadar yıkıcı olabilirler. Truva atlarının en sinsi tiplerinden biri, bilgisayarlarınızdan virüsü temizlediğini iddia eden, fakat aslında bilgisayarınıza virüs bulaştırandır.
Terim, Homeros’ un İlyada' sındaki bir hikayeden gelmektedir. Bu hikayede, Yunanlılar düşmanlarına devasa bir tahta at hediye ederler. Truvalılar için bu görünüşte bir barış adağıdır. Fakat Truvalılar atı şehir duvarlarının içine çektiklerinde, atın boş karnından gizlice çıkan Yunanlılar şehir kapılarını açar ve diğer askerleri içeri sokarak Truva’ nın ele geçirilmesini sağlarlar.
Güncelleme
Aynı ürünün daha eski versiyonunun yerini alması için tasarlanan bir yazılım veya donanım ürününün yeni versiyonudur. Ayrıca, Güncelleme için kurulum rutinleri genellikle daha eski bir versiyonun bilgisayarınızda olup olmadığını kontrol eder. Eğer yoksa, güncellemeyi yükleyemezsiniz.
BitDefender’ ın, size güncellemeleri manuel olarak kontrol etmenizi sağlayan veya otomatik olarak ürünü güncelleyen, kendi güncelleme modülü bulunmaktadır.
Virüs
Bilginiz olmadan bilgisayarınıza yüklenen ve iradeniz dışında çalışan bir program veya kod parçasıdır. Virüslerin bir çoğu aynı zaman da kendilerini kopyalayabilirler. Tüm bilgisayar virüsleri insan yapımıdır. Kendini tekrar ve tekrar kopyalayan basit bir virüs yapmak oldukça basittir. Böyle basit bir virüs bile, mevcut tüm belleği kullanacağı ve sistemi kilitlenme noktasına getireceği için tehlikelidir. Daha tehlikeli bir virüs türü, kendini ağ üzerinden yayan ve güvenlik sistemlerini baypas eden virüstür.
Virus tanımı
Virüsü algılamak ve yok etmek için virüs koruma programı tarafından kullanılan, virüsün ikili şablonudur.
Worm
Kendini ağ üzerinden yayan ve yol aldıkça kendini yeniden üreten bir programdır. Kendini diğer programlarla birleştiremez.
